Boekbespreking 'Naar zachtheid en een warm omhelzen' van Adriaan van Dis
Over de auteur Adriaan van Dis
Van Dis werd geboren op 16 december 1946 in Bergen aan Zee. Zijn moeder was Maria van Dis, zijn vader Victor Mulder. Moeder had drie dochters uit een eerder huwelijk; haar man werd onthoofd in Nederlands indie. Zij kon niet trouwen met de vader van Adriaan, want hij was niet officieel gescheiden. Adriaan voelde zich buitenstaander in dit gezin als enig wit kind. Vader kampte met een oorlogsverleden en was zeer gewelddadig en verbleef af en toe in een gesticht.
Van Dis is schrijver, journalist en tv presentator. Ook maakt hij nu podcasts. Hij schreef 9 romans, vele reisverhalen en non fictie boeken. Zijn werk is in vele talen vertaald en werd veelvuldig genomineerd en bekroond. In 2015 ontving hij de Constantijn Huygens prijs voor zijn gehele oevre. En in datzelfde jaar werd de roman: Ik kom terug bekroond met de libris literatuurprijs
Over het boek 'Naar zachtheid en een warm omhelzen'.
De titel is gebaseerd op een spreuk van Adriaan Roland Holst. Wees altijd zacht voor hen die eenzaam staan —Dit boek heeft hij opgedragen aan Ellen Jens met wie hij een relatie had sinds 1986 naast Wim T Schippers met wie zij ook een relatie had. Zij is kortgeleden overleden.
Voor deze roman dook Adriaan van Dis in zijn familie geschiedenis, echter ook in de virtuele wereld. Hij zegt: “ouder worden is topsport. Ik probeer midden in de wereld te staan en de geest lenig te houden, dus ik lees veel, ik ga naar veel scholen, ik zoek opwinding in de dingen waar ik het niet mee eens ben. Maar tegelijkertijd heb ik ook een lichaam en dat vertelt me dat ik geen 18 meer ben”. Dat merkt hij bv aan een lekkende hartklep, aan longfibrose, waarschijnlijk een souvenir uit de Parijse wijk met luchtvervuiling, waar van Dis 7 jaar woonde en nog wat kwaaltjes. Citaat: ”dus we slikken pillen en natuurlijk als ik mensen van mijn leeftijd tegen kom wordt er eerst een medisch bulletin uitgewisseld, maar niet langer dan 5 minuten. Dan kap ik het af, want je kunt je wereld klein maken door je te buigen over je kwalen, je kunt je wereld groot maken door je te verbazen over alles wat er gebeurt.”
Van de oneerlijke verdeling van rijkdom en voortschrijdend inzicht over het koloniale verleden- zelf groeide van Dis dus op in een gezin met een Indische oorlogs geschiedenis-tot discriminatie en ouders van nu, die hij op hun telefoon ziet turen i.p.v. te praten met hun kind -het raakt hem.
En nog iets wat hij uitlicht in dit boek is: de positie van de vrouw die sterker moet worden en dat nog altijd niet is, het boek gaat in zekere zin over het feit dat Ommie, de hoofdpersoon naast Adriaan in het boek werd geaccepteerd als huishoudster, ze had het kleinste kamertje in het huis van zijn grootvader en hij wist niet eens wat haar achternaam was. “Wat raar dat ik dat vroeger accepteerde en dat ik nu denk : wie is die vrouw die zo belangrijk in mijn leven is geweest. “ Dat is ook voortschrijdend inzicht.
In deze nieuwe roman duikt van Dis in een vergeten hoofdstuk uit zijn oeuvre : als 9 jarige jongen logeert hij een tijdje in het na oorlogse noord Brabant bij zijn barse grootvader -van moeders kant-en diens huishoudster Ommie ,die voor A de rol van grootmoeder vervult. Zijn vader is vaak gewelddadig, gekweld als hij is door zijn oorlogsverleden. Van Ommie krijgt hij de genegenheid en lichamelijke aanrakingen die hij thuis niet krijgt. De afstandelijke grootvader is een herenboer in ruste , die Ommie voor zich laat sloven nadat de grootmoeder gestorven is bij de geboorte van hun zoon. Er is een zekere band tussen Ommie en de grootvader maar “zij was van nut”en dat was het grootste compliment wat hij haar kon geven. A neemt alles waar gewapend met z’n verrekijker : Maresch; op deze manier kan A als bangig kind alles veilig dichterbij halen: De vrouw met het houten been, de kolonel etc.
Alles blijkt met de oorlog te maken te hebben maar daar wordt over gezwegen en het is ook een andere oorlog dan die bij hem thuis aanwezig is. Ommie is een soort rolmodel, hoe zij anderen geholpen heeft die “gebeten waren door het ongeluk” zoals zij dat zelf noemt. Adriaan neemt iets van liefde waar in gewoontes en gebaren bv. tussen Ommie en de grootvader als ze samen de krant lezen en grootvader pas omslaat als Ommie hem een tikje geeft als zij de bladzijde uit heeft.
Van Dis schakelt geregeld over naar de huidige tijd, waar hij een paar jochies ontmoet die hun woorden en leven enigszins met hem delen als hij als bejaarde op een bankje zit.
Noot van inleider: Ik las het boek twee keer; de eerste keer een paar bladzijden per dag en daardoor boeide mij het maar matig; de tweede keer herlas ik het in twee dagen tijds en toen sprak het mij meer aan.
Bespreking
7 - Het verhaal was niet altijd makkelijk te volgen. Het wilde niet makkelijk beklijven. Er staan wel prachtige poëtische zinnen in en vanuit het perspectief van het jongetje was het knap geschreven
7 - Mooi vond ik beschreven die fantasieën en de fascinatie die een eenzaam begaafd jong kind kan hebben. Samenhang in het boek mis ik een beetje, waardoor het niet goed beklijfde
7 - Een bangig kind dat warmte ontving van Ommie - de enige die hem dat gaf. Zijn thuissituatie was gewelddadig. Terugblik van van Dis op zijn tijd daar als 9-jarige.
7,5 - Goed beschreven vanuit het perspectief van een 9-jarige die de wereld verkent met de veilige afstand van een verrekijker ertussen. Een kind, een bastaard zijn en worden weggestuurd is geen gemakkelijke start om volwassen te worden. De tegenstelling van de Adriaan in het heden is groot. In het heden is veel humor en een stevige volwassen man die het gesprek niet uit de weg gaat en de wereld aankan.
7 - Verhaallijn wat lastig te volgen door tijdsverschil tussenliggende stukjes. Vreemd aandoend taalgebruik. Verder gemakkelijk te lezen boek, beeldend taalgebruik, soms wat oubollig. Verhaal blijft niet erg hangen.
6 - Ik vond het boek saai en te langdradig. Er gebeurt te weinig, slaapverwekkend.
- Helaas niet uitgelezen, omdat het verhaal me absoluut niet boeide. Geen cijfer gegeven.
