Boekbespreking 'Tove Ditlevsen, de biografie door Jens Andersen

Tove Ditlevsen 1917-1976

Voor vandaag hebben we gelezen de biografie van Tove Ditlevsen (1917-1976), geschreven door Jens Andersen. Ditlevsen was een Deense schrijfster. We kenden haar niet en waarschijnlijk kenden maar weinig mensen in Nederland haar. Uitgeverij Das Mas heeft recentelijk haar werk vertaald. De biografie is in 2022  verschenen. Prachtig vormgegeven, een visueel en tactiel genot.

Jens Andersen, de biograaf, was al in zijn middelbare schooltijd een bewonderaar van Tove Ditlevsen. Andersen is niet op zoek naar een sluitend verhaal, zoals hij zelf zegt. Geen voetnoten en nauwelijks jaartallen. Hij schrijft meeslepend over een meeslepende levensgeschiedenis, gelardeerd met zeer veel fragmenten van Ditlevsens proza en poëzie.  Ditlevsen gebruikt voor haar werk het woord autofictie, vanwege de grote overeenkomsten tussen de feiten uit haar eigen levensloop en die in haar poëzie en proza. Andersen spreekt van een kunstzinnige metamorfose. Haar poëzie gebruikt ze als een manier, waardoor ze zich door rauwe emoties heen kon werken. Daarna kon ze met een iets afstandelijker blik dezelfde thematiek in proza verder uitwerken.

Tove Ditlevsen groeit op in een arme arbeiderswijk van Kopenhagen. Op haar 7de krijgt haar vader ontslag en vervalt het gezin echt in armoede. Ouders zijn gefrustreerd en reageren dat op elkaar af. Het gezin woont in een 2- kamerflatje. Stelregel in de wijk was: je mag wel anders zijn, als niemand er maar iets van merkt. Tove had een slecht contact met haar grillige moeder, haar vader had weinig belangstelling voor zijn dochter. Al heel jong begint ze met het schrijven van gedichten. Ze verstopt ze. Als ze 10 jaar is, vindt haar broer een gedicht en maakt haar belachelijk.

Tove moet al bij geboorte een zeer begaafd en onstuimig kind geweest zijn.  De benauwende omgeving waarin ze opgroeit, zal daarnaast hebben geleid tot een enorme geldingsdrang. Ze elleboogt zich door het leven, provoceert en gebruikt personen en situaties, hoewel ze anderzijds aangeeft gewoon en normaal te willen zijn. Andersen volgt het leven van Ditlevsen zonder vooraf ingenomen stellingen. Kritiekloos zou je ook kunnen zeggen en/of vol bewondering.

Inleider: ' Ik zal geen samenvatting geven van dit zeer bewogen leven. Ik ga proberen er een aantal punten uit te lichten.'

*Tove Ditlevsen heeft jarenlang een brievenrubriek gehad in een tijdschrift. Ze is een soort Lieve Lita geweest. Dat verschafte haar een inkomen.  Haar lezeressen gaf ze dikwijls de raad zich aan te passen en niet te opstandig en te zelfstandig te zijn. Haar verlangen om zelf normaal te zijn lijkt ze te hebben geparkeerd bij haar lezeressen.

*Onstuimige, promiscue Tove leefde in een tijd dat de Pil er nog niet was en ook abortusklinieken waren er nog niet. Voor vrouwen in die tijd een bron van angst en lijden. In de biografie  geen woord daarover, alleen dat ze van haar 3de echtgenoot opiaten voorgeschreven kreeg i.v.m. een abortus en daaraan ernstig verslaafd raakte.

*Tove heeft 3 kinderen van 3 verschillende echtgenoten. Is ze in staat geweest om moeder voor haar kinderen te kunnen zijn? De biograaf stelt zich die vraag nauwelijks. Na het verschijnen van de biografie maakte de kleindochter van Tove bekend dat haar moeder, de oudste dochter van Tove, jaren lang seksueel misbruikt is geweest door haar 4de echtgenoot.

*De laatste 10 jaar verblijft Tove grotendeels in een psychiatrische inrichting. Daar voelt ze zich beschermd. Onder die paraplu blijft ze in staat haar geniale bijdrage te blijven leveren aan maatschappelijke discussies en te blijven schrijven.  Heden ten dage  zou zoiets niet meer kunnen. Is dat jammer?

*Kennen we in Nederland ook “een Tove”? Tijdgenoten zijn Ida Gerhard, Anna Blaman en Vasalis.  Vasalis biografie heb ik gelezen. Zij “kiest” voor haar werk (kinderpsychiater) en haar gezin en het dichten stopt. 

*Destructie is een lonkende kracht. Dat staat er boven het artikel in het NRC over Ditlevsen. Verwoesting vormt een bron voor haar schrijverschap.  “ Want het lijden is een keten / die brengt een magische wellust / die geluk nooit kan uitdelen. Deze neiging tot destructie doet bij biograaf Andersen geen afbreuk aan zijn bewondering.

We hebben geen beoordeling gegeven over de biografie, omdat de biografie veelal gaat over de boeken van Tove  die ons onbekend zijn. We hebben wel uitgebreid gesproken over de onderwerpen die een sterretje hebben. Tove Ditlevsen, een bijzondere dame die eigenzinnig was maar ook zeer getalenteerd en gewaardeerd bij het Deense publiek.