Boekbespreking 'Vanaf vannacht slaap ik op het dak' door Jens Christian Grøndahl

Over de auteur
Jens Christian Grøndahl  geboren in Lyngby, 9 nov 1959 studeerde van 1977 tot 1979 filosofie aan de Universiteit van Kopenhagen en werd daarna aan Den Danske Filmskole opgeleid tot filmregisseur en was studiegenoot van Lars von Trier. Na zijn afstuderen in 1983 gaf hij de voorkeur aan een schrijverscarrière. Van 1997 tot 1999 was hij dramaturg bij het Aarhus theater.

Zijn eerste boek, het realistisch geschreven 'Kvinden i midten', verscheen na een verblijf in Noord-Italie in 1985. Daarna volgde met regelmatige intervallen een vijftiental andere romans. Hij schreef daarnaast twee toneelstukken en teksten voor de radio. Liefde en in de loop van de tijd verblekende menselijke relaties vormen in zijn werk een leidend thema. In zijn essaybundels reflecteert hij niet alleen op zijn schrijverschap, maar ook op vraagstukken van politiek en cultuur.

In 1990-1991 was hij vicepresident van de PEN-club in Denemarken. Zijn werk werd in binnen- en buitenland genomineerd voor en bekroond met verschillende literaire prijzen. Hij ontving onder meer een driejarig stipendium van het Deense Staats-kunstfonds in 1990, De Gyldne Laurbær n 1999 en de Søren Gyldendal-prijsin 2007. Hij stond met zijn boek 'An altered light' (Et andet lys) in 2006 op de shortlist voor de International IMPAC Dublin Literary Award.

Jens Christian Grøndahl (Denemarken, 1959) is een van de succesvolste Deense schrijvers van dit moment. Zijn werk verschijnt in meer dan dertig landen en werd in binnen-en buitenland genomineerd voor en bekroond met meerdere literaire prijzen. Bij Meulenhoff verschenen meer dan vijftien romans van Grøndahl, waaronder de bestsellers 'Portret van een man' en 'Vaak ben ik gelukkig'. Grøndahl woont in Kopenhagen.

In 2023 schreef hij 'Vanaf vannacht slaap ik op het dak' en raakt aan de thema s liefdesleven, overspel en melancholisch verlangen naar je vroegere zelf. 
 

Over het boek
In 'Vannacht slaap ik op het dak' komt het eerste deel van het boek dicht bij een zelfportret  dat van de student filosofie die Grøndahl in de jaren tachtig was. Net als zijn naamloze hoofdpersoon schreef hij gedichten, studeerde filosofie, woonde in een studentenhuis tegenover een bushalte en maakte hij ongelukkige liefdes mee.

“Ik was die jongen die hongert naar het leven en de toekomst, die gedichten schrijft, die ongelukkig verliefd is op een reeks jonge vrouwen”. In de Anna vallen die allemaal samen.  

Het tweede deel kun je zien als een antiportret, dat gaat over een man die juist níét de schrijver is geworden die de jonge student verlangde te worden. Het is een oefening in verbeelding: wat als…?

In deel 2 wordt bij de 62-jarige hoofdpersoon zijn diagnose gesteld van een een ongeneeslijke ziekte. Daarna verliet zijn vrouw hem. Eigenlijk is zijn leven voorbij. Maar op een dag staat ze daar, zijn jeugdliefde Anna, waarop hij stapelverliefd was, midden op het pad in Fælledparken in Kopenhagen. De vrijgevochten Anna, degene van wie hij hield voordat het volwassen leven begon. Ze geeft niets om zijn diagnose. Nu ze andere verwachtingen van het leven hebben dan vroeger, groeien ze weer naar elkaar toe. Ze kijken terug, naar de relatie met elkaar en die met hun voormalige echtgenoten. 

Anna sleept hem ook mee in het drama van haar eigen leven. Zij verkeert in een crisis, omdat haar man door een vroegere stagiaire van verkrachting wordt beschuldigd. Deze MeToo-affaire wordt breed uitgemeten in de pers, omdat haar man een bekende Deense journalist is. Maar Grøndahl introduceert ook nieuwe onderwerpen: de hoofdpersoon lijdt aan een ongeneeslijke ziekte waarvan hij de naam niet noemt en stelt zich open voor religieuze gevoelens. Hij laat zich inspireren door de Deense filosoof Kierkegaard en zijn kritiek op de kerk. En hoe Kierkegaard een persoonlijke vorm van religiositeit ontwikkeld. 

MeToo groeit uit tot een belangrijk thema van dit boek. Hij behandelt het op een indirecte manier door de ik-verteller Anna te laten ontmoeten. Haar man wordt jaren later beschuldigd van verkrachting. Hoe is het om die vrouw te zijn en zoiets mee te maken?

Wat de schrijver intrigeert met MeToo, is de vraag hoe zo’n publiek thema, dat zo conflictueus en pijnlijk is, het innerlijke leven van de mens binnendringt. Het infiltreert in Anna’s leven, die zich verraden voelt omdat haar man haar heeft bedrogen. Het gaat om een verkrachting en dat is ernstig. Het gaat erom dat het háár leven is, met haar eenzaamheid en haar pijn, en daar voelt ze geen ruimte voor.

De publieke moraal eet haar helemaal op. Op die manier probeert de roman te reflecteren op de vraag hoe de grenzen tussen publiek en privé verdwijnen, doordat veel mensen hun privéleven openbaar maken via de sociale media.’

Grøndahl raakte zelf in opspraak na een interview in 2017, waarin de moord op de Zweedse journalist Kim Wall ter sprake kwam. Zij stapte aan boord van de zeeboot van de Deense uitvinder Peter Madsen, die haar op gruwelijke wijze om het leven bracht. Grøndahl suggereerde dat zij misschien zelf de problemen had opgezocht. Dat leidde tot grote ophef in de media, waarna hij zijn woorden terugnam en excuses maakte.

Volgens literatuurcritici zou de verwijzing naar MeToo in zijn roman 'De storm' uit 2019 gelezen kunnen worden als een indirecte vorm van zelf rechtvaardiging.

Grøndahl staat sceptisch en wantrouwend tegenover elke ideologische benadering van de maatschappij en de werkelijkheid, een wantrouwen dat je conflicten kunt begrijpen en oplossen door er een abstract ideologisch begrip van te maken. Het begint niet met politiek. Het begint in het leven van het individu en zijn overtuiging is dat: niemand zou anderen moeten komen vertellen wat de waarheid is, want die moet je zelf vinden. En die individuele verhalen kan hij kwijt in zijn boeken. 

Boekbespreking
zesje – Het boek boeide me niet. Ik vond het niet fijn dat de auteur speelde met de lezer door zijn opmerkingen ‘of zou het verhaal zo kunnen lopen’. Dan haakte ik af. De hoofdpersoon liet de gebeurtenissen over zich heen komen. Beetje fatalistisch. Geen aanrader.
5 – Het kon me niet boeien. Moeilijk om mijn aandacht erbij te houden. Helaas zo anders dan de boeken die hij lang geleden heeft geschreven.
7 – Ik vond het een aardig/mooi boek. De vorm van het niet noemen van namen en de ziekte wel mooi. Het eind dat de 2 personen elkaar weer vinden met een vanzelfsprekendheid.
6,5 – De persoon Anna, haar verandering in het leven kwam er goed uit. Soms verwarrende filosofische gedachtegangen die niet goed te volgen zijn. Andere personages kwamen ook niet zo goed uit de verf.
zesje – Van het boek is me weinig bijgebleven, alleen de stukken over de ‘me too’ kwestie bleven jammer genoeg wel hangen. Onevenwichtig.
5 – Een in mijn ogen verwarrend boek. Er worden heel veel onderwerpen aangeraakt en niet uitgediept. Het verhaal boeide me helemaal niet.