Boekbespreking van Oroppa geschreven door Safae el Khanoussi

Oroppa, over het boek

Oroppa  (Marokkaans- Arabisch voor Europa) is de debuutroman van Safae el Khanoussi( geb.1994) en werd bij de verschijning in 2024 in alle grote kranten met juichende recensies werd ontvangen.  ‘Een fenomenaal debuut’, het beste  boek van 2024 etc.’ De meningen van ‘de gewone lezers’ zijn meer verdeeld; men vindt het boek prachtig of niet om door te komen.  Het is geen gemakkelijk boek om te lezen door de uitbundige schrijfstijl,  onduidelijke en chaotische verhaallijn met verschillende personages en de verschillende tijden en plaatsen  waarin de gebeurtenissen zich afspelen. Safae  vertelt hierover dat ze met dit boek niet zo geïnteresseerd is in verhalen van die ene persoon maar in wat de verschillende personages  met elkaar gemeen hebben en dat is dat ze in Europa allemaal misfits zijn, losers en buitenstaanders die van Amsterdam tot Parijs, van Tunis tot Casablanca levens opgebouwd, achtervolgd doorgebeurtenissen uit hun verleden. Oroppa gaat volgens de schrijfster over hoe macht mensen dingen kan laten doen waarvan ze niet wisten dat ze ertoe in staat waren en over degenen die weigeren nog deel te nemen aan dat systeem.

Het boek beslaat 386 bladzijdes en is bestaat naast een proloog uit vier delen:  wie niet weg is,  de pissende pelgrim,   de herrijzenis van salomé abergel, de angstcahiers (coda). Door de vele wisselende personages is het ondoenlijk een samenvatting te geven. Het begint met de plotselinge verdwijning van de Joods- Marokkaanse kunstschilder Salomé Abergel (ook wel Salma genoemd), uit haar woning in de Rivierenbuurt met achterlating van haar schilderijen. Dit blijken  ‘duistere doeken’ te zijn  en een neerslag van wat ze in de jaren tachtig als politiek gevangene  had  meegemaakt in een Marokkaanse gevangenis. Vervolgens worden verschillende personages opgevoerd die op de een of andere manier gelinkt zijn aan Salomé, zoals Rihad haar in Parijs wonende zoon. Hij is geboren in de gevangenis, heeft een hem onbekende vader en heeft zich als kind door zijn moeder ongewenst en vernederd gevoeld. Ook komt de persoon die Salomé destijds gemarteld heeft en later, inmiddels doodziek, naar haar op zoek gaat, aan bod. Opvallend is dat de folteraar door Safae  in algemene zin omschreven wordt “als een monster, een man of vrouw  waarvan we kunnen zeggen dat het iets begaan heeft en dat het zich alleen maar van ons onderscheidt doordat wij dat niet hebben gedaan.”   Andere personages  die soms kort , soms langer  in het boek voorkomen zijn Hind, het meisje dat haar intrek heeft genomen in het verlaten huis van Salomé, en daar de schilderijen ontdekt  restauranthouder Hbib baas van Hind en bevriend met Salomé,  een vriend van Salomé in Tunis, haar galeriehoudster  etc. Teveel om te bespreken.

Over de schrijver

Safae el Khannoussi in 1994 geboren in Tanger (Marokko) en komt in 1998 in het kader van gezinshereniging  met haar moeder naar de Amsterdamse Rivierenbuurt. Haar vader is sinds 1970 in Nederland werkzaam. De overgang van het levendige Tanger waar het dagelijks leven zich veelal buitenshuis en in gezelschap van anderen afspeelde naar  het gesloten  karakter van de bewoners in de Rivierenbuurt  was groot.  “Ze hadden een leven dat ik niet begreep; zo afgesloten van de buitenwereld”. Safe was zich op de basisschool en daarna de middelbare en de universiteit en eigenlijk overal niet alleen bewust van haar  afkomst, maar vooral van haar klasse. Dat het leven er voor haar anders uitzag dan voor mensen die opgroeiden met meer privileges  die uit verwaandheid waren vervreemd van de rest van de samenleving maar dachten dat ze het beter wisten: ’dit is mijn leven, mijn geld, ik bepaal alles zelf. Het was dan ook schokkend voor haar om er achter te komen dat er in de tweede wereldoorlog vanuit de Rivierenbuurt  duizenden Joden zijn afgevoerd.  Ze vroeg zich af hoe dit kon. Het verbaasde haar echter ook niet gezien de mentaliteit van de buurt. zoals zj dit ervaren heeft.  Een mentaliteit die er voor kan zorgen dat je het niet merkt  dat de buurman in nood is en dat jou geen schuld treft als je niets doet tegen onrecht. 

Safae komt uit een familie van verhalenvertellers.  Ze was in Nederland als kind angstig, teruggetrokken en voorzichtig in het ondernemen van nieuwe dingen. De magische verhalen van haar vader hielpen haar  angsten te overwinnen. Het vertellen van verhalen  draagt volgens haar  in belangrijke mate bij aan geschiedschrijving en hoe daarmee het dominante narratief van de gevestigde politieke orde onderuit kan worden wordt gehaald en bekritiseerd. Wat schrijfstijl betreft en verhaallijn heeft ze in Oroppa geprobeerd de speelse en spontane manier van vertellen van haar familie/cultuur, waarbij het ene verhaal  overgaat  in het andere , over te nemen. .“Voor mij zijn de mooiste boeken die waarin je verdwaalt en wordt verrast, en als je het uit hebt denkt: wat is mij in godsnaam overkomen? ”

Safae  el Khannoussi studeerde politieke filosofie en Midden Oosten studies aan de Universiteit van Amsterdam.  Ze heeft zeven jaar over het boek gedaan, was in de tussentijd werkzaam als docente  bij het Taalhuis, (Marokkaans- Arabisch, Arabisch en Nederlands) en werkte aan haar proefschrift over het  gevangenisstelsel  in de Maghreb.   Onder  het regime van koning Hassan II (1961-1999)   werden in Marokko politieke gevangenen nog  onder gruwelijke omstandigheden opgesloten en gemarteld.  De interesse van Safae gaat uit naar  de manier waarop  politieke macht mensen aanzet tot keuzes waarvan ze niet weten dat ze er toen in staat waren. Het kan daarbij zowel gaan om het plegen van een misdaad als om verzet.  Wie is dader en wie is slachtoffer? Heeft het überhaupt zin om te straffen of moeten de omstandigheden veranderd worden?

Ze publiceerde verder onder pseudoniem twee verhalen in het literaire tijdschrift De Gids. In haar werk staan  thema’s als ballingschap, voortvluchtigheid en het paradoxale bestaan van de migrant centraal.  

Beoordeling:
9 – Prachtig indrukwekkend boek, ook al ben ik tijdens het lezen de draad vaak kwijt geraakt. Ben gewoon door blijven lezen geholpen door de prachtige schrijfstijl.
geen cijfer – Voor mij een warboel van personen en omgevingen. Een mystiek die niet bij mij past en voor mij onbegrijpelijk is. Later begreep ik dat het allemaal aparte verhalen zijn.
6 – Knap om op zo’n jonge leeftijd zo mooi te schrijven. Ik vond het best een ingewikkeld boek. De discussie over het boek heeft mij uitgedaagd het boek te gaan uitlezen.
7 – Een interessant boek, als je het boek als korte losse verhalen achter elkaar leest, is het interessant om meer te weten over de gevangenissen en dat men er zomaar vast gezet kan worden. Mooi taalgebruik.
6 – Ik haakte halverwege af toen er weer een nieuw personage op het toneel verscheen. Ik kon me niet verbinden met de vele verschillende personen. Na de inleiding en discussie ben ik wel nieuwsgierig naar de 2e helft en ga dit boek nog uitlezen.
9 - Na een wat trage start, werd ik in het boek gezogen en heb ik geboeid gelezen en genoten van de magische verhalen over  de kleurrijke personages in de zeer beeldende schrijfstijl.

.